การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตมันสำปะหลัง

                                        การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตมันสำปะหลัง
 
ที่มาและความสำคัญของปัญหา

          มันสำปะหลังเป็นพืชที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจอย่างยิ่งของประเทศไทย เนื่องจากมันสำปะหลังสามารถนำไปใช้เป็นวัตถุดิบในอุตสาหกรรมหลากหลายประเภท ได้แก่ อุตสาหกรรมอาหารและเครื่องดื่มทั้งของมนุษย์และสัตว์ เช่น แอลกอฮอล์ กรดมะนาว สารความหวาน ผงชูรส แป้งมัน มันเส้น มันอัดเม็ด ฯลฯอุตสาหกรรมสิ่งทอ กระดาษ ไม้อัด วัสดุย่อยสลายได้ตามธรรมชาติ และที่กำลังมีบทบาทอย่างมากคือ การผลิตแก๊สโซฮอล์ (เอทานอล) เพื่อผลิตพลังงานทดแทนน้ำมันปิโตเลียม ซึ่งนับวันจะมีแต่ราคาสูงขึ้นและก่อให้เกิดวิกฤตด้านพลังงานไปทั่วโลกอย่างในยุคปัจจุบัน
          ประเทศไทยมีความได้เปรียบในด้านทรัพยากร สามารถผลิตพืชผลทางการเกษตรได้ดี มันสำปะหลังเป็นอีกพืชหนึ่งที่ประเทศไทยมีศักยภาพในการผลิตอยู่ในอันดับต้นๆ ของโลก นอกจากนี้สายพันธุ์มันสำปะหลังในประเทศไทยยังได้รับการยกย่องกันอย่างกว้างขวางในกลุ่มประเทศผู้ผลิตมันสำปะหลังของโลกว่าเป็นหนึ่งด้านสายพันธุ์มันสำปะหลังที่ให้ผลผลิตมากที่สุด ได้แก่ พันธุ์ห้วยบง 60 แต่เมื่อพิจารณาผลผลิตเฉลี่ยต่อไร่แล้วจะพบว่ามีผลผลิตที่ค่อนข้างต่ำ ถึงต่ำมาก โดยมากจะต่ำกว่า 5 ตันต่อไร่ ทั้งนี้เนื่องจากเกษตรกรยังขาดความรู้เกี่ยวกับเทคนิค วิธีการในการเพิ่มผลผลิตมันสำปะหลังที่ถูกต้องเหมาะสม และต้นทุนการผลิตต่อไร่ต่ำแต่ได้ผลลิตคุ้มค่าแก่การลงทุนอีกด้วย

แหล่งที่มาขององค์ความรู้
    1. จากการศึกษาดูงาน เรื่อง การเพิ่มประสิทธิภาพผลผลิตมันสำปะหลัง ณ สถาบันพัฒนามันสำปะหลังอำเภอด่านขุนทด จังหวัดนครราชสีมา และ องค์การบริหารส่วนจังหวัดอุบลราชธานี(มันสำปะหลัง 30 ตัน)
    2. จากการศึกษาดูงาน เรื่อง การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตมันสำปะหลัง (มันสำปะหลัง 5 ตัน) ณ
อำเภอเสิงสาง จังหวัดนครราชสีมา
    3. จากการสัมภาษณ์เกษตรกรที่ประสบความสำเร็จในการผลิตมันสำปะหลังในอำเภอไทรโยค
จังหวัดกาญจนบุรี ด้านการเพิ่มผลผลิต (มันสำปะหลัง 12 ตัน) และลดต้นทุนในการผลิต (การปลูก
พืชแซมในแปลงมันสำปะหลัง)
    4. การค้นคว้าเอกสารทางวิชาการ สิ่งพิมพ์ เอกสารเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง
เทคนิค วิธีการที่เกี่ยวข้อง สามารถสรุปในด้านต่างๆ ได้ดังนี้
        1. การเพิ่มผลผลิตมันสำปะหลังต่อไร่โดยปรับปรุงวิธีการปลูก ได้แก่
        1.1 การเตรียมดินก่อนปลูก
        1.1.1 ควรใส่ปุ๋ยคอกรองพื้นประมาณ 1 ตัน (1,000 กิโลกรัม) ต่อไร่ เพื่อเพิ่มความอุดมสมบูรณ์
ดิน และปรับความเป็นกรดเป็นด่างของดิน
        1.1.2 ไถผาล 3 และยกร่อง หรือ ทำการไถระเบิดดินดานก่อนยกร่อง ซึ่งจะช่วยให้มันสำปะหลัง
ลงหัวได้ดีขึ้น ควรทำในพื้นที่ที่มีการปลูกมันสำปะหลังติดต่อกันเป็นเวลานาน การไถดินดาน 1 ครั้งจะช่วยปรับโครงสร้างดินได้ประมาณ 3 – 5 ปี
        1.1.3 การยกร่อง ควรยกร่องให้กว้าง ประมาณ 1.2 เมตร เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการเจริญเติบโตของรากมัน และกรีดร่องเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการได้รับปุ๋ยและน้ำของต้นมันในทุกต้นให้มีการเจริญเติบโตสม่ำเสมอกันทั้งแปลง แม้ในพื้นที่ลาดเท ไม่ราบเสมอกัน
        1.2 การเตรียมท่อนพันธุ์
        1.2.1 การคัดเลือกท่อนพันธุ์ อายุของท่อนพันธุ์ ที่เหมาะสม คือ ตั้งแต่ 8 -12 เดือน ควรมีข้อตาถี่
แสดงถึงลักษณะการให้จำนวนหัวที่มาก และเป็นส่วนของลำต้นไม่ใช่กิ่งแขนง
        1.2.2 การตัดท่อนพันธุ์
              - ควรทำการตัดตรง เนื่องจากต้นมันสำปะหลังจะสามารถเจริญเป็นส่วนของหัวมันได้ทันที
และมีรัศมีโดยรอบท่อนพันธุ์ แต่หากตัดท่อนพันเฉียง ต้นมันสำปะหลังจะต้องสร้างเนื้อเยื่อเพื่อเชื่อมต่อให้มีเนื้อที่เพียงพอในการเจริญเป็นส่วนของหัวมันก่อน และการเจริญของหัวมันจะมีเพียงด้านเดียวเท่านั้น
              - วิธีการตัดสามารถทำได้โดย การใช้เครื่องตัดหญ้าและใบเลื่อยวงเดือน เลื่อยคันธนู ตัดท่อน
พันธุ์ที่มัดรวมกันประมาณ 20 ท่อนเพื่อสะดวกในการขนย้ายไปแปลงปลูกต่อไป หรือใช้มีดคมสับตรงๆ ทีละท่อนได้
              - ควรเลือกใช้ส่วนกลางของต้นทำท่อนพันธุ์ โดยการตัดส่วนปลายและส่วนโคนทิ้ง ประมาณ
ด้านละ 10 เซนติเมตรตัดทิ้งไว้ประมาณ 7 วันก่อนปลูกแต่ไม่เกิน 30 วัน
        1.2.3 ความยาวของท่อนพันธุ์ ขึ้นอยู่กับช่วงการปลูก หากปลูกในช่วงต้นฤดูฝน ควรตัดท่อน
พันธุ์ยาว 15 – 20 เซนติเมตร หากปลูกในช่วงปลายฤดูฝน ควรตัดท่อนพันธุ์ยาว 25 – 30 เซนติเมตร ทั้งนี้ความยาวของท่อนพันธุ์มีส่วนช่วยในการชะลอการคายน้ำของท่อนพันธุ์
        1.2.4 การเพิ่มสารอาหารให้แก่ท่อนพันธุ์โดยการ
- แช่น้ำสกัดมูลสุกร โดยอัตราส่วนมูลสุกร เลือกใช้มูลสุกรจากฟาร์มที่ไม่มีการล้างโซดาไฟ 1
ส่วน ต่อ น้ำ 10 ส่วน ทิ้งไว้ 1 คืน นำน้ำสกัดมาเจือจากด้วยน้ำสะอาด ในอัตราส่วน 1 ต่อ 10
แช่ท่อนพันธุ์ส่วนโคนทิ้งไว้ 1 คืนก่อนนำไปปลูก
- แช่ปุ๋ยน้ำหมักชีวภาพ (ปุ๋ยน้ำ พด.) ทิ้งไว้ 1 คืน โดยอัตราส่วนน้ำหมัก 1 ส่วน ต่อน้ำ 20 ส่วน
- แช่น้ำยาเร่งรากที่มีขายตามท้องตลาดทั่วไป
- อาจผสมธาตุสังกะสีลงไปด้วย เช่น ซิงค์เมท เป็นต้น เพื่อเพิ่มธาตุสังกะสีซึ่งเป็นธาตุอาหาร
รองที่จำเป็นสำหรับมันสำปะหลังด้วย
- จากนั้นป้ายปูนกินหมากบริเวณส่วนปลายเพื่อป้องกันเชื้อรา และลดการระเหยของน้ำใน
ท่อนพันธุ์ นอกจากนี้ยังช่วยในการสังเกตส่วนโคนหรือส่วนปลายในระหว่างการปลูกด้วย
- การปักท่อนพันธุ์เฉียง หรือตรง ขึ้นอยู่กับสภาพของพื้นดิน
1.3 การปลูก
- ระยะปลูก ประมาณ 80 ซม. × 120 ซม. หรือ 100 ซม. × 100 ซม. เพื่อให้ส่วนหัวเจริญเติบโตได้
อย่างเต็มที่ ไม่ชะงัก
1.4 การกำจัดวัชพืช ควรมีการกำจัดวัชพืช หรือ ทำรุ่นมันสำปะหลังโดยเฉลี่ยประมาณ 2 ครั้ง ดังนี้
- ฉีดพ่นยาคุมหญ้าทันทีหลังปลูก สามารถช่วยควบคุมวัชพืชได้ประมาณ 3 – 4 เดือน วิธีการนี้จะ
ทำให้ไม่ต้องฉีดพ่นยาฆ่าหญ้าในช่วงมันสำปะหลัง 1 – 2 เดือนแรกซึ่งมันมีความอ่อนแออย่าง
มาก กำจัดวัชพืชโดยการใช้แรงงานคนในการถากหญ้าระหว่างโคนต้นได้ง่าย ต้นมันสำปะหลัง
ไม่ชะงักการเจริญเติบโต เป็นการลดการใช้สารเคมีอีกด้วย
- ไม่ควรใช้สารกำจัดวัชพืชพวกกรัมม๊อกโซน หรือตระกูลพาราควอทกับมันสำปะหลังในช่วง
1 – 2 เดือนแรก เพราะจะทำให้ต้นมันสำปะหลังตาย หรือชะงักการเจริญเติบโต หากต้องการใช้
ควรถากหญ้าลงมาบริเวณกลางร่องแล้วฉีดพ่นกรัมม๊อกโซน โดยฉีดในระดับต่ำๆ หรืออาจใช้
ไกลโฟเสตฉีดพ่นแทนได้
- การปลูกพืชแซมในไร่มันสำปะหลัง เช่น ข้าวโพด สามารถช่วยลดการกำจัดวัชพืชในแปลงมัน
สำปะหลังได้ และเป็นการใช้ประโยชน์จากพื้นที่ให้เกิดประโยชน์สูงสุดด้วย โดยทำการปลูก
ข้าวโพดหลังปลูกมันสำปะหลังทันที ข้าวโพดจะสามารถเก็บเกี่ยวได้ภายในระยะเวลา 3 เดือน
1.5 การให้ปุ๋ย
- ให้ปุ๋ยสูตร 15 – 15 – 15 ในระยะ 1 – 2 เดือนแรก เพื่อเร่งการเจริญเติบโตของลำต้น
- ฉีดพ่นน้ำสกัดมูลสุกร หรือปุ๋ยน้ำหมักชีวภาพอื่นๆ ประมาณ 2 – 4 ครั้ง เมื่อมันสำปะหลังอายุ
1 เดือน และเดือนละ 1 ครั้งในเดือนต่อๆ ไป
- ให้ปุ๋ยสูตร 15 – 7 – 18 หรือ สูตร 13 – 13 – 21 เพื่อบำรุงการเจริญเติบโตส่วนหัว
- ให้ปุ๋ยสูตร 0 – 0 – 60 เพื่อเร่งการเจริญเติบโตของหัวมันสำปะหลัง โดยใส่ก่อนหมดฤดูฝน
ประมาณ 2 เดือน (ต้องมีความชื้น)
1.6 อายุการเก็บเกี่ยว ควรเก็บเกี่ยวมันสำปะหลังเมื่อมีอายุ 10 เดือนขึ้นไป เพราะจะทำให้หัวมัน
สำปะหลังเจริญเติบโตเต็มที่ และน้ำหนักจะเพิ่มขึ้นเป็นเท่าตัวเมื่อเปรียบเทียบระหว่างมันสำปะหลัง
อายุ 8 เดือน กับ อายุ 10 เดือน
1.7 การปรับปรุงบำรุงดินหลังการเก็บเกี่ยว
- ปุ๋ยพืชสด โดยการปลูกถั่วพร้า หรือ ปอเทือง อัตราส่วน 5 – 10 กิโลกรัมต่อไร่ และไถกลบเมื่อ
ออกดอก ประมาณ 45 – 55 วัน ทิ้งให้ย่อยสลาย ประมาณ 15 วัน จากนั้นทำการปลูกพืชได้
- ไถกลบต้นมันสำปะหลังที่ทิ้งในแปลงเพื่อเป็นปุ๋ยพืชสด
- ไถ พลิกดิน และตากหน้าดินเพื่อกำจัดเชื้อราโรคพืชในดิน ประมาณ 15 วันก่อนทำการเตรียมดิน
2. การเพิ่มผลผลิตมันสำปะหลังต่อไร่โดยการปาดตา (การทำมันฯ คอนโด)
เป็นการเพิ่มพื้นที่ในการเกิดหัวของมันสำปะหลัง โดยหัวมันจะเกิดเป็นชั้นๆ ตามการปาดตานั่นเอง
สิ่งสำคัญที่ต้องคำนึงถึงเป็นอันดับแรกในการทำมันฯ คอนโด คือ ความชื้น หากอยู่ในสภาพพื้นที่ที่อาศัยน้ำฝน
และไม่สามารถจัดการระบบน้ำได้ ไม่เหมาะสมที่จะทำมันฯ คอนโด เนื่องจาก เนื้อเยื่อจะแห้งและไม่สามารถ
เจริญเติบโตเป็นหัวมันสำปะหลังต่อไปได้ ดังนั้น การตัดท่อนพันธุ์ให้ตรงจึงมีความเหมาะสมมากกว่า
2.1 ปาดตาท่อนพันธุ์มันสำปะหลังประมาณ 5 – 9 ตา ขึ้นอยู่กับความยาวของท่อนพันธุ์ และปักท่อนพันธุ์
ลึกจากระดับผิวดินอย่างน้อย 10 เซนติเมตร ในลักษณะตั้งตรง
2.2 ให้น้ำโดยระบบน้ำหยด หรือ สปริงเกอร์ เพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นในดิน ประมาณสัปดาห์ละ 1 ครั้ง หรือ
เมื่อฝนทิ้งช่วงนานกว่า 1 เดือน
2.3 การทำมันฯ คอนโด สามารถเพิ่มผลผลิตได้ประมาณ 2 – 3 เท่าตัว
3. การคัดเลือกพันธุ์มันสำปะหลังโดยพิจารณาจากความเหมาะสมกับสภาพดินในเขตอำเภอไทรโยค
3.1 สภาพดินร่วนปนเหนียว พันธุ์ที่เหมาะสม ได้แก่ ระยอง 7 ระยอง 72 ระยอง 5 เกษตรศาสตร์ 50
3.2 สภาพดินทราย หรือ ดินร่วนปนทราย ได้แก่ ระยอง 5 ห้วยบง 60
หลักการที่สำคัญ
1. เน้นการปรับปรุงบำรุงดิน
2. ตัดท่อนพันธุ์ตรงเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการเกิดหัวมันสำปะหลัง
3. กำจัดวัชพืชอย่างเหมาะสม โดยเน้นใช้แรงงานคนในการถากหญ้าเป็นหลัก
4. เน้นวิธีการปลูกเพื่อเพิ่มผลผลิต ไม่เน้นเพิ่มพื้นที่ปลูกเพื่อเพิ่มผลผลิต
5. ปลูกพืชแซมในร่องมันสำปะหลัง เพื่อใช้ประโยชน์จากพื้นที่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด